του Κωστα Τρανσβαλιδη, SV2HPH (Δικηγόρος)
Ένα από τα συνηθέστερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως ραδιοερασιτέχνες, το οποίο και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ευχαρίστηση που μας προσφέρει ο ραδιοερασιτεχνισμός, είναι αυτό της εγκατάστασης των κεραιών μας. Πάρα πολλοί συνάδελφοι έχουν αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα από διαμαρτυρόμενους περίοικους, είτε κατά την αρχική εγκατάσταση των κεραιών τους, είτε στη συνέχεια. Δεν είναι μάλιστα λίγοι αυτοί που κλήθηκαν να δώσουν εξηγήσεις σε Αστυνομικά Τμήματα ή αναγκάσθηκαν να καταβάλουν πρόστιμα στην Πολεοδομία ή – σε ακραίες περιπτώσεις – να εμφανισθούν ενώπιον των Δικαστηρίων. Συνήθως οι αντιδράσεις των περιοίκων οφείλονται στην άγνοια ή στην ημιμάθεια τους, με αποτέλεσμα να θεωρούν τις ραδιοερασιτεχνικές κεραίες ως κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ως εκπέμπουσες «ραδιενέργεια» κλπ.
Την ιδέα για το άρθρο αυτό μου την έδωσε πριν από λίγους μήνες συνάδελφος, ο οποίος μετά τη λήψη της ραδιοερασιτεχνικής αδείας, μου είπε : «Τα μηχανήματα τα έχω, την άδεια την έχω, για να δω τώρα αν θα μου επιτρέψουν οι γείτονες να στήσω τις κεραίες μου». Εχοντας λοιπόν σχετική εμπειρία από επαγγελματική ενασχόληση και με αφορμή το βιβλίο του συναδέλφου Al Brogdon, W1AB («LOW PROFILE AMATEUR RADIO», publ. ARRL), από το οποίο αλίευσα κάποιες ιδέες, αποφάσισα να προσφέρω μία μικρή βοήθεια σ’όσους συναδέλφους προβληματίζονται για την εγκατάσταση των κεραιών τους ή αντιμετωπίζουν ήδη τη ρητή άρνηση των γειτόνων.
Τέτοιας φύσης προβλήματα αντιμετωπίζουν κατά κύριο λόγο όσοι κατοικούν σε πολυκατοικίες ή σε συγκροτήματα μονοκατοικιών, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι όσοι διαθέτουν μονοκατοικία σε ιδιόκτητο γήπεδο δεν μπορεί να συναντήσουν αντίστοιχες καταστάσεις. Πρόκειται δηλαδή για πραγματική κατάσταση η οποία απορρέει από τη συνύπαρξη περισσότερων ανθρώπων σε ένα ή περισσότερα γειτονικά κτίρια, από την οποία γεννώνται αναπόφευκτα κάποιες υποχρεώσεις. Στο άρθρο αυτό, για λόγους οικονομίας, θα αναφερθώ στην εγκατάσταση κεραιών σε ταράτσα οικοδομής και στα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν
Όπως είναι γνωστό, το προτιμότερο σημείο εγκατάστασης των κεραιών μας, όταν ο σταθμός μας λειτουργεί σε πολυόροφη οικοδομή, είναι ασφαλώς η ταράτσα, ενώ δεν αποκλείεται (αν οι συνθήκες το επιτρέπουν ή το επιβάλλουν) να εγκαταστήσουμε τις κεραίες στο μπαλκόνι μας. Ακόμα όμως και εάν πρόκειται για εγκατάσταση κεραίας σε χώρο της αποκλειστικής κυριότητας ή χρήσης μας, δεν είναι καθόλου απίθανο να συναντήσουμε τις αντιδράσεις των γειτόνων μας και αυτό όχι γιατί θίγουμε κάποιο δικαίωμα τους από τη συνιδιοκτησία, αλλά γιατί αλλοιώνουμε την εξωτερική εμφάνιση και την ομοιομορφία της οικοδομής ή του συγκροτήματος. Πρέπει να καταστεί εξαρχής απολύτως σαφές ότι μόνον η αναγραφή της διεύθυνσης του τόπου εγκατάστασης του σταθμού μας στο έντυπο της ραδιοερασιτεχνικής μας αδείας, δεν μας δίνει άνευ ετέρου το δικαίωμα να εγκαθιστούμε τις κεραίες μας όπου και όπως επιθυμούμε.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, προκειμένου να ξεκαθαρίσουμε κάπως το «τοπίο στην ομίχλη». Στις οικοδομές κατοικεί μεγάλος αριθμός ατόμων και για το λόγο αυτό είναι αναγκαία η ρύθμιση των μεταξύ τους σχέσεων, κάτι το οποίο γίνεται συνήθως με τον κανονισμό της οικοδομής. Η σύνταξη του κανονισμού είναι πλέον ο κανόνας στις οικοδομές, τουλάχιστον σε αυτές που κατασκευάσθηκαν τα τελευταία 20 – 30 χρόνια, ενώ στις παλαιότερες κατασκευές, είναι μάλλον η εξαίρεση. Ο κανονισμός της οικοδομής λοιπόν είναι το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας και να ερευνήσουμε πριν αρχίσουμε την εγκατάσταση των κεραιών μας ή ακόμα καλύτερα, πριν προβούμε στην αγορά ή τη μίσθωση διαμερίσματος στη συγκεκριμένη οικοδομή. Στην περίπτωση που υπάρχει κανονισμός, θα πρέπει να ερευνήσουμε για την ύπαρξη τυχόν απαγορευτικών διατάξεων για την εγκατάσταση κεραιών στην ταράτσα της οικοδομής ή (ακόμα χειρότερα) για την απαγόρευση τοποθέτησης οποιουδήποτε αντικειμένου, πλην της κεντρικής κεραίας τηλεόρασης, τυχόν ηλιακών θερμοσιφώνων και δορυφορικών πιάτων. Επειδή είναι πολλές οι μορφές που μπορεί να έχει το σχετικό άρθρο του κανονισμού, οι οποίες προφανώς δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν και να καλυφθούν με το παρόν άρθρο, κριτήριο για την ερμηνεία του θα είναι η απλή λογική και πραγματική πρόθεση των συντακτών του. Με αυτά εξάλλου τα κριτήρια θα ερμηνεύσει το άρθρο και τυχόν Δικαστήριο (ο μη γένοιτο), αν υπάρξει προσφυγή στη Δικαιοσύνη. Συνεπώς δεν πρέπει να είμαστε αυστηρά προσηλωμένοι στη γραμματική διατύπωση του κρίσιμου άρθρου, αλλά να αναζητάμε την πραγματική πρόθεση των συντακτών του. Ετσι, δεν αποκλείεται να μην υπάρχει μεν ρητή απαγόρευση για τοποθέτηση κεραιών στην ταράτσα, αλλά να περιορίζονται με τέτοιο απόλυτο και αδιαμφισβήτητο τρόπο οι χρήσεις της, ώστε να μην αφήνουν κανένα περιθώριο «διασταλτικής ερμηνείας». Αντιθέτως, μπορεί να υπάρχει απαγόρευση τοποθέτησης περισσότερων κεραιών τηλεόρασης, πλην της κεντρικής, αυτό όμως δεν συνεπάγεται άνευ ετέρου και την απαγόρευση τοποθέτησης κεραιών ραδιοερασιτεχνικού σταθμού. Η σχετική κρίση θα προκύψει από την ερμηνεία όχι μόνον του σχετικού άρθρου, αλλά και άλλων άρθρων του κανονισμού που περιέχουν ανάλογες απαγορευτικές διατάξεις.
Η ταράτσα είναι κοινόκτητο και κοινόχρηστο (κατ’αρχήν) πράγμα, δεδομένου ότι αποτελεί μέρος του σκελετού του κτιρίου και ως τέτοιο σας αναγνωρίζεται δικαίωμα χρήσης της, εκτός εάν με τον κανονισμό έχει αναγνωρισθεί επ’αυτής δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης υπέρ κάποιου προσώπου. Επομένως στην περίπτωση που ο κανονισμός αναγνωρίζει αποκλειστικά δικαιώματα χρήσης της ταράτσας υπέρ ορισμένων προσώπων, δεν έχουμε δικαίωμα να εγκαταστήσουμε τις κεραίες μας χωρίς τη ρητή άδεια των προσώπων αυτών. Στην περίπτωση αυτή η ταράτσα έχει ουσιαστικά απωλέσει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα της. Θα πρέπει επίσης να διευκρινισθεί ότι ο «αέρας» ή αλλιώς το «δικαίωμα στο υψούν», το οποίο συνήθως παρακρατούν οι αρχικοί οικοπεδούχοι, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το δικαίωμα χρήσης της ταράτσας, η οποία, εφόσον δεν έχουν παραχωρηθεί επ’αυτής δικαιώματα αποκλειστικής χρήσης, παραμένει κοινόχρηστο πράγμα.
Είναι βέβαια άλλο θέμα το κατά πόσο εφαρμόζονται πλήρως και αδιακρίτως οι εν γένει απαγορευτικές διατάξεις του κανονισμού ή γίνεται επιλεκτική επίκληση και εφαρμογή τους. Πάντως, όπως πάγια γίνεται δεκτό από τα Δικαστήρια, η ακόμα και μακροχρόνια αχρησία ή επανειλημμένη παράβαση άρθρου του κανονισμού δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι οδηγεί σε σιωπηρή κατάργηση ή τροποποίησή του. Αντιθέτως, είναι δυνατόν, με τη συνδρομή και άλλων προϋποθέσεων, να θεωρηθεί ότι η επίκληση σχετικού απαγορευτικού άρθρου του κανονισμού αποτελεί στη συγκεκριμένη περίπτωση καταχρηστική άσκηση δικαιώματος, με συνέπεια να σας επιτραπεί η εγκατάσταση των κεραιών σας παρά τη σχετική αντίθετη πρόβλεψη του κανονισμού, όπως π.χ. στην περίπτωση που παρά την απαγόρευση για τοποθέτηση μεμονωμένων κεραιών πλην της κεντρικής κεραίας τηλεόρασης, έχουν ήδη τοποθετηθεί ξεχωριστές κεραίες για κάθε επιμέρους διαμέρισμα. Στις περιπτώσεις αυτές, γίνεται δεκτό ότι η παράλειψη αντίδρασης σε επανειλημμένες παραβιάσεις του κανονισμού, δικαιολογεί τη δημιουργία εύλογης πεποίθησης ότι δεν θα γινόταν ποτέ επίκληση του συγκεκριμένου άρθρου, με συνέπεια η εκ των υστέρων εμμονή στην εφαρμογή του να βρίσκεται εκτός των ορίων της καλής πίστης. Ένα ακόμα μέσο αμύνης που διαθέτουμε είναι η επίκληση της αποδυνάμωσης του δικαιώματος (όπως π.χ. στην περίπτωση που είχε παραχωρηθεί σε τρίτο δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης της ταράτσας, πλην όμως εμείς προβήκαμε σε εγκατάσταση των κεραιών μας σ’αυτήν), όταν ο δικαιούχος, ενώ γνώριζε το γεγονός αυτό, για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν άσκησε το δικαίωμά του να μας ζητήσει την απομάκρυνση των κεραιών μας, με συνέπεια να δημιουργηθεί μία πραγματική κατάσταση, στα πλαίσια της οποίας, αντικειμενικά και κατά την αντίληψη του μέσου λογικού ανθρώπου, εύλογα σχηματίσαμε την πεποίθηση ότι δεν πρόκειται ποτέ να εγερθεί αξίωση για την απομάκρυνσή τους. Στην περίπτωση αυτή θα συνεκτιμηθούν οι δαπάνες που απαιτηθήκαν για την εγκατάσταση των κεραιών (π.χ. αγορά και τοποθέτηση πύργου) και θα συγκριθούν με τις δαπάνες που απαιτούνται για την επαναφορά της ταράτσας στην προηγούμενη κατάσταση.
Παρ’όλα αυτά, ακόμα και εάν υπάρχει σαφής και αδιαμφισβήτητη απαγόρευση για την τοποθέτηση των κεραιών μας, αυτό δεν σημαίνει ότι θα εγκαταλείψετε αμαχητί κάθε σκέψη και προσπάθεια και θα συσκευάσετε για αποθήκευση τα μηχανήματά σας !!! Αντιθέτως, θα πρέπει να βάλετε το μυαλό σας να δουλέψει και να αναζητήσετε εναλλακτικές λύσεις και δόξα τω Θεώ, υπάρχουν αρκετές.
Εν συντομία θα σας υπενθυμίσω ότι υπάρχουν κεραίες οι οποίες είναι σχεδόν αόρατες (stealth), κεραίες τις οποίες μπορείτε να εγκαθιστάτε τις βραδινές ώρες (αφού κατά κύριο λόγο τότε λειτουργεί ο σταθμός σας) και να τις αποσύρετε στη συνέχεια, κεραίες εσωτερικού χώρου, κεραίες που εγκαθίστανται στο μπαλκόνι κλπ. Τόσο στο περιοδικό «Τηλεπικοινωνίες», όσο και στο εγχειρίδιο που κυκλοφόρησε το 2010 από τις ίδιες εκδόσεις, αλλά και σε άλλα περιοδικά του χώρου μας, έντυπα ή ηλεκτρονικά, έχουν κατ’επανάληψη δημοσιευθεί πολλά άρθρα με ιδέες και λεπτομερείς οδηγίες κατασκευής κεραιών HF/VHF/UHF που μπορούν να δώσουν λύσεις στο πρόβλημα.
Πριν όμως καταφύγουμε σε αυτές τις λύσεις, οι οποίες αποτελούν ασφαλώς λύσεις ανάγκης και αναπόφευκτα υποβιβάζουν την ποιότητα και την πιστότητα της εκπομπής και της λήψης μας, αξίζει να καταβάλλουμε κάποιες προσπάθειες προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη σύμφωνη γνώμη των γειτόνων. Ασφαλώς είναι πιο σωστό να ζητήσουμε τη συγκατάθεση των γειτόνων πριν σηκώσουμε τις κεραίες μας, αν όμως έχουμε ήδη διαπιστώσει (με αφορμή άλλα ζητήματα) ότι έχουμε ιδιαίτερα δύστροπους γείτονες, είναι μάλλον προτιμότερο να αποφύγουμε την επίσημη διατύπωση ενός τέτοιου αιτήματος, δεδομένου ότι η απόρριψη του είναι εκ των προτέρων βέβαιη. Αντ’αυτού, ίσως θα ήταν προτιμότερο να καταφύγουμε – κατ’αρχήν – σε λύσεις συμβιβασμού, εγκαθιστώντας αόρατες (stealth/hidden) κεραίες. Αν τυχόν γίνουν αντιληπτές από τους γείτονες και οι λόγοι της αντίδρασης τους είναι αισθητικοί, προσπαθήστε να τις κάνετε όσο είναι δυνατόν πιο αόρατες. Αν οι λόγοι της αντίδρασης τους οφείλονται σε άγνοια ή ημιμάθειά τους, μη διστάσετε να τους επιδείξετε τη ραδιοερασιτεχνική σας άδεια καθώς και τις σχετικές διατάξεις που σας επιτρέπουν την εγκατάσταση των κεραιών σας (εφόσον βεβαίως έχετε πλήρως συμμορφωθεί ως προς τις σχετικές υποχρεώσεις σας, ιδίως σε ζητήματα ασφαλείας του κοινού). Μάλιστα πολλοί συνάδελφοι προτιμούν να δηλώνουν εκ των προτέρων στο οικείο Αστυνομικό Τμήμα την εγκατάσταση και τη λειτουργία του ερασιτεχνικού τους σταθμού, αν και δεν έχουν καμία σχετική υποχρέωση, ώστε αφενός μεν να αποφύγουν την εκ των υστέρων παροχή εξηγήσεων, αφετέρου δε να είναι σε θέση να αποκρούσουν άμεσα τις διαμαρτυρίες των γειτόνων, αντιτάσσοντας το βάσιμο ισχυρισμό ότι για την εγκατάσταση των κεραιών τους και τη λειτουργία του σταθμού τους, είναι ήδη ενήμερο το Αστυνομικό Τμήμα. Επίσης δεν είναι καθόλου άσχημη ιδέα η ενασχόληση με τα κοινά της οικοδομής, μέσω της συμμετοχής σας στη Διαχειριστική Επιτροπή, καθόσον με τον τρόπο αυτό θα μπορείτε να υποβαθμίσετε το ζήτημα των κεραιών σας και να προβάλλετε ως πλέον σημαντικά και επείγοντα άλλα ζητήματα που αφορούν την οικοδομή. Επιπλέον και επειδή ασφαλώς οι κεραίες σας δεν θα αποτελούν τη μοναδική παραβίαση του κανονισμού της οικοδομής, μπορείτε να αντιτάξετε τυχόν άλλες παραβάσεις που έχουν γίνει είτε με την ανοχή των λοιπών συνιδιοκτητών είτε με τη ρητή έγκρισή τους και να ζητήσετε ανάλογη αντιμετώπιση για τις κεραίες σας, απαιτώντας την ίση και απαρέγκλιτη εφαρμογή του κανονισμού ως προς όλους αντί της επιλεκτικής και κατά περίπτωση εφαρμογής του. Στην περίπτωση αυτή πιστεύω ότι θα καταστεί δυνατή η επίτευξη ενός συμβιβασμού που πιθανόν να μην σας ικανοποιεί πλήρως, αλλά θα σας προσφέρει οπωσδήποτε ασφάλεια και νομιμότητα έναντι των γειτόνων σας, με την προϋπόθεση βέβαια ότι η σχετική συγκατάθεσή τους δεν θα είναι στα λόγια, αλλά θα καταχωρηθεί στα πρακτικά της Γενικής Συνέλευσης της οικοδομής.
Ακόμα και εάν δεν υπάρχει κανονισμός που να ρυθμίζει τις σχέσεις όσων διαβιούν στην οικοδομή, υπάρχει σχετικός νόμος (ν.3741/1929) ο οποίος σας δίδει το δικαίωμα να χρησιμοποιείτε τα κοινόκτητα και κοινόχρηστα μέρη της οικοδομής (όπως είναι η ταράτσα), με τον περιορισμό ότι η εκ μέρους σας χρήση θα είναι σύμφωνη με τον προορισμό του κοινόχρηστου πράγματος και δεν θα βλάπτει τα δικαιώματα των λοιπών συνιδιοκτητών της οικοδομής. Το δικαίωμα σας αυτό υφίσταται και μπορεί να ασκηθεί ανεξάρτητα από το ποσοστό συμμετοχής της ιδιοκτησίας σας στο οικόπεδο και στα λοιπά κοινόκτητα μέρη, χώρους και εγκαταστάσεις της οικοδομής. Με άλλα λόγια μπορείτε να εγκαταστήσετε τις κεραίες σας στην ταράτσα, αλλά όχι με τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο βαθμό ώστε να καθίσταται αδύνατη ή επικίνδυνη η πρόσβασή της από τρίτους. Επιπλέον, από την εγκατάσταση των κεραιών δεν θα πρέπει να μειώνεται η ασφάλεια των λοιπών συνιδιοκτητών ή της οικοδομής.
Δεν ενδείκνυται να καθαιρέσετε τις κεραίες σας με την πρώτη αντίδραση που θα εκδηλωθεί. Με τέτοια συμπεριφορά θα χάσετε τον πόλεμο πριν καν δοθεί η πρώτη μάχη, είναι δε βέβαιο ότι δεν πρόκειται ποτέ στο μέλλον να σας επιτραπεί η εκ νέου εγκατάστασή τους.
Σε κάθε περίπτωση να μην λησμονείτε ότι θα πρέπει στο έντυπο της αδείας σας να αναγράφεται είτε ως κύρια θέση είτε ως εναλλακτική, η διεύθυνση στην οποία προτίθεστε να εγκαταστήσετε τις κεραίες σας και ότι θα πρέπει να συμμορφώνεστε και με τις όποιες άλλες υποχρεώσεις σας επιβάλλει η σχετική νομοθεσία όπως π.χ. τήρηση αποστάσεων ασφαλείας, τυχόν έγκριση της Πολεοδομίας (αν υπάρχουν δομικές κατασκευές), ανάρτηση ανεξίτηλης πινακίδας στη βάση της κεραίας με τα στοιχεία σας κλπ.
